Bệnh cường giáp là gì? Nguyên nhân và dấu hiệu nhận biết sớm

Định nghĩa bệnh cường giáp và bản chất y khoa

Cường giáp là rối loạn nội tiết khiến tuyến giáp sản xuất quá nhiều hormone T3 và T4, làm tăng tốc độ chuyển hóa cơ thể. Đây là tình trạng đối nghịch với suy giáp, khi tuyến giáp hoạt động kém. Người bệnh thường gặp các biểu hiện như tim đập nhanh, sụt cân, run tay và mất ngủ.

Cường giáp là gì trong y học nội tiết?

Cường giáp (Hyperthyroidism) là tình trạng tuyến giáp tiết hormone vượt mức, khiến mọi cơ quan hoạt động nhanh hơn bình thường. Hệ tim mạch, thần kinh và tiêu hóa đều bị ảnh hưởng, gây hồi hộp, mệt mỏi và sụt cân không rõ nguyên nhân.

Sự khác nhau giữa cường giáp và nhiễm độc giáp

Cường giáp là tuyến giáp hoạt động quá mức, trong khi nhiễm độc giáp chỉ là tình trạng hormone giáp trong máu tăng cao – có thể do thuốc, viêm hoặc rò rỉ hormone.

→ Cường giáp thường dẫn đến nhiễm độc giáp, nhưng không phải mọi nhiễm độc giáp đều là cường giáp.

Tỷ lệ mắc bệnh cường giáp trong cộng đồng

Theo thống kê, khoảng 1–1,5% dân số thế giới mắc bệnh cường giáp, trong đó phụ nữ chiếm đến 75%. Bệnh thường gặp ở người 20–50 tuổi, đặc biệt có yếu tố di truyền hoặc stress kéo dài.

Nguyên nhân gây cường giáp thường gặp

Cường giáp có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, chủ yếu liên quan đến bệnh tự miễn, khối u tuyến giáp, viêm tuyến giáp hoặc lạm dụng hormone.

Cường giáp do bệnh Graves-Basedow

Đây là nguyên nhân phổ biến nhất, chiếm khoảng 70–80% ca mắc. Bệnh tự miễn khiến cơ thể sinh kháng thể TRAb kích thích tuyến giáp tiết hormone quá mức.

Triệu chứng điển hình: mắt lồi, run tay, sụt cân nhanh và bướu cổ lan tỏa.

Cường giáp do u tuyến giáp độc lập

Còn gọi là bướu giáp đơn nhân nóng, thường gặp ở người trung niên. Một khối u nhỏ tự tiết hormone mà không chịu kiểm soát của tuyến yên, khiến hormone trong máu tăng cao.

Cường giáp do viêm tuyến giáp và thuốc nội tiết

Một số người bị viêm tuyến giáp (do virus hoặc sau sinh) khiến hormone rò rỉ vào máu. Ngoài ra, việc dùng thuốc levothyroxine quá liều ở bệnh nhân suy giáp cũng có thể gây nhiễm độc giáp ngoại sinh.

Dấu hiệu nhận biết sớm bệnh cường giáp

Cường giáp giai đoạn đầu dễ bị bỏ qua. Tuy nhiên, có thể nhận biết sớm qua các dấu hiệu đặc trưng về thể chất và tinh thần.

Triệu chứng cơ thể và hành vi dễ nhận biết

• Sụt cân nhanh dù ăn uống bình thường
• Run tay, đổ mồ hôi nhiều, nhạy cảm với nhiệt
• Mệt mỏi, yếu cơ, rối loạn tiêu hóa
• Tăng cảm giác đói hoặc đi tiêu nhiều

Các biểu hiện thần kinh và tim mạch

• Tim đập nhanh, khó ngủ, hồi hộp
• Lo âu, dễ cáu gắt, giảm tập trung
• Có thể xuất hiện rung nhĩ ở người lớn tuổi

Dấu hiệu cảnh báo cần đi khám nội tiết

Khi xuất hiện tim đập nhanh kéo dài, sụt cân nhanh, run tay và mất ngủ liên tục, người bệnh nên đi khám chuyên khoa nội tiết để xét nghiệm TSH, FT3 và FT4.

Ảnh hưởng của bệnh cường giáp đến sức khỏe tổng thể

Nếu không điều trị, cường giáp gây rối loạn nghiêm trọng ở tim mạch, thần kinh và chuyển hóa năng lượng, dẫn đến suy kiệt hoặc biến chứng đe dọa tính mạng.

Tác động lên tim mạch và thần kinh

Cường giáp làm nhịp tim tăng, cung lượng tim cao, dễ dẫn đến rung nhĩ, suy tim, lo âu và rối loạn cảm xúc. Khoảng 1/3 bệnh nhân bị ảnh hưởng thần kinh – tâm lý khi hormone tăng kéo dài.

Nguy cơ cơn bão giáp và biến chứng nghiêm trọng

Cơn bão giáp (thyroid storm) là tình trạng cấp cứu nội tiết xảy ra khi hormone tăng đột ngột. Người bệnh có thể sốt cao, tim đập nhanh, lú lẫn và suy tim cấp.

Tỷ lệ tử vong có thể lên tới 30% nếu không được điều trị kịp thời.

Cách chẩn đoán và hướng điều trị y khoa

Chẩn đoán dựa trên triệu chứng, xét nghiệm máu và hình ảnh tuyến giáp.

Xét nghiệm TSH, T3, T4 trong chẩn đoán

• TSH: giảm thấp
• FT3, FT4: tăng cao

Các xét nghiệm kháng thể TRAb, siêu âm tuyến giáp và xạ hình giúp xác định nguyên nhân.

Phương pháp điều trị nội khoa và i-ốt phóng xạ

• Thuốc kháng giáp: Methimazole, PTU – giảm sản xuất hormone.
• I-ốt phóng xạ (RAI): tiêu diệt tế bào tuyến giáp hoạt động mạnh.
• Thuốc chẹn beta: giúp kiểm soát tim nhanh, run tay, hồi hộp.

Khi nào cần phẫu thuật tuyến giáp?

Áp dụng khi:

• Bướu giáp quá lớn, nghi ngờ ung thư
• Không đáp ứng thuốc hoặc tái phát
• Chèn ép khí quản gây khó thở

Sau mổ, bệnh nhân cần bổ sung hormone tuyến giáp suốt đời.

Những hiểu lầm phổ biến về bệnh cường giáp

Cường giáp không phải là dấu hiệu khỏe mạnh

Giảm cân nhanh không phải dấu hiệu tốt. Đây là giảm cân bệnh lý do cơ thể tiêu hao năng lượng quá mức, gây mất cơ và suy kiệt.

Không chỉ người lớn tuổi mới mắc bệnh

Cường giáp có thể gặp ở mọi lứa tuổi, đặc biệt ở phụ nữ 20–40 tuổi và phụ nữ sau sinh.

Trẻ em cũng có nguy cơ, nhưng dễ bị chẩn đoán nhầm.

Cường giáp không thể tự khỏi bằng thuốc nam

Các bài thuốc dân gian không thể làm giảm hormone giáp. Ngược lại, việc tự ý điều trị có thể dẫn đến bão giáp, suy tim hoặc đột quỵ.

Điều trị cần được theo dõi chuyên khoa nội tiết.

Hiểu rõ bệnh cường giáp là gì giúp người học nhận biết sớm các rối loạn nội tiết tiềm ẩn, tránh nhầm lẫn với mệt mỏi thông thường. Đây là bệnh có thể điều trị hiệu quả nếu phát hiện sớm và tuân thủ chỉ định bác sĩ. Kiểm soát hormone tuyến giáp giúp phục hồi sức khỏe, ổn định tim mạch và tinh thần lâu dài.