Cholesterol là gì? Cách đọc chỉ số cholesterol tốt và xấu

Cholesterol là gì? Khái niệm và bản chất

Cholesterol là một dạng lipid (chất béo) có cấu trúc sáp, không tan trong nước và có mặt trong tất cả tế bào cơ thể. Dù thường bị gắn với bệnh tim mạch, cholesterol thực chất là hợp chất thiết yếu để duy trì sự sống. Cơ thể nhận cholesterol từ hai nguồn: gan tự tổng hợp (khoảng 80%) và thực phẩm có nguồn gốc động vật (khoảng 20%).

Khái niệm cholesterol và đặc điểm sinh học

Cholesterol vận chuyển trong máu nhờ “xe chở” gọi là lipoprotein. Vì bản thân cholesterol không tan trong máu, nó cần liên kết cùng protein để di chuyển đến các mô. Từ cơ chế vận chuyển này, cơ thể hình thành các nhóm cholesterol như LDL và HDL.

Vai trò của cholesterol trong cơ thể

Cholesterol giữ nhiều chức năng quan trọng như:

• Duy trì cấu trúc và độ bền màng tế bào.
• Hỗ trợ gan tạo acid mật để tiêu hóa chất béo.
• Tham gia sản xuất hormone steroid (estrogen, testosterone, cortisol).
• Là tiền chất để cơ thể tạo vitamin D khi tiếp xúc ánh nắng.

Nguồn cholesterol: nội sinh và từ thực phẩm

• Nội sinh: Gan tự sản xuất lượng cholesterol cần thiết hằng ngày.
• Ngoại sinh: Cholesterol đến từ thực phẩm động vật như thịt, trứng, sữa, hải sản.

Các loại cholesterol trong máu và chức năng của từng loại

Cholesterol trong máu được phân loại dựa trên lipoprotein vận chuyển. Mỗi loại mang ý nghĩa sinh học và mức độ ảnh hưởng khác nhau đối với sức khỏe tim mạch.

LDL – Cholesterol xấu

LDL vận chuyển cholesterol từ gan đến tế bào. Khi dư thừa, LDL dễ bám lên thành mạch máu và tạo mảng xơ vữa. Mảng này làm hẹp mạch, tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim và đột quỵ.

• Mức nên duy trì: dưới 100 mg/dL.
• Mức cao: trên 160 mg/dL.

HDL – Cholesterol tốt

HDL có nhiệm vụ thu gom cholesterol dư thừa từ mô và thành mạch, vận chuyển về gan để xử lý.

• Mức lý tưởng: trên 60 mg/dL.
• Mức thấp: dưới 40 mg/dL (nam), dưới 50 mg/dL (nữ).

Triglyceride – Chất béo trung tính

Triglyceride là dạng chất béo dự trữ năng lượng.

• Bình thường: dưới 150 mg/dL.
• Cao: trên 200 mg/dL.

Chỉ số cholesterol bao nhiêu là bình thường? Cách đọc kết quả xét nghiệm

Khi xét nghiệm mỡ máu, bạn sẽ nhận bảng gồm LDL, HDL, triglyceride và tổng cholesterol.

Ngưỡng bình thường của từng chỉ số

• LDL: < 100 mg/dL (tốt); 130–159 mg/dL (cao nhẹ); > 160 mg/dL (cao).
• HDL: > 60 mg/dL.
• Triglyceride: < 150 mg/dL.
• Tổng cholesterol: < 200 mg/dL.

Cách đọc bảng xét nghiệm lipid máu cho người mới

1. Xem LDL trước (yếu tố nguy cơ quan trọng nhất).
2. Kiểm tra HDL (càng cao càng tốt).
3. Đọc triglyceride (gợi ý rối loạn chuyển hóa).
4. Tổng cholesterol để đánh giá tổng quan.

Chỉ số TC/HDL và ý nghĩa

• Lý tưởng: < 3.5
• Nguy cơ cao: > 5.0

Sự khác nhau giữa cholesterol tốt và xấu

Cholesterol không hoàn toàn tốt hay xấu; phân loại phụ thuộc vào lipoprotein vận chuyển.

So sánh chức năng LDL và HDL

• LDL đưa cholesterol từ gan đến tế bào, dễ gây xơ vữa khi dư thừa.
• HDL thu gom cholesterol dư thừa về gan để thải.

Lối sống ảnh hưởng LDL và HDL như thế nào?

• LDL tăng: mỡ bão hòa, đồ chiên rán, thức ăn nhanh, đường.
• HDL tăng: tập thể dục, ăn cá béo, dầu ô liu, hạt.

Tại sao phải giảm LDL nhưng tăng HDL?

LDL cao làm tăng nguy cơ tim mạch, còn HDL cao giúp bảo vệ động mạch.

Vai trò thực tế của cholesterol đối với sức khỏe

Cholesterol cần thiết cho nhiều chức năng cơ thể.

Vai trò trong cấu trúc tế bào

Giúp ổn định màng tế bào; não chứa 25% cholesterol toàn cơ thể.

Vai trò trong hệ thần kinh và miễn dịch

Cholesterol hỗ trợ tín hiệu thần kinh, ổn định cảm xúc và tham gia hoạt động miễn dịch bẩm sinh.

Hậu quả khi cholesterol quá thấp

Gây rối loạn hormone, mệt mỏi, giảm tập trung, trầm cảm và suy giảm miễn dịch.

Những hiểu lầm phổ biến về cholesterol và sự thật

“Cholesterol luôn là xấu” – Sai

Chỉ gây hại khi LDL cao và HDL thấp.

“Ăn trứng, tôm làm tăng cholesterol nguy hiểm” – Không hoàn toàn đúng

Thực phẩm giàu cholesterol ít ảnh hưởng LDL hơn chất béo bão hòa và transfat.

“Chỉ người già mới bị cholesterol cao” – Sai

Người trẻ 20–30 tuổi vẫn có thể bị mỡ máu cao.

“Giảm cholesterol càng thấp càng tốt” – Không chính xác

HDL thấp cũng nguy hiểm.

Khi nào cholesterol gây hại và cần kiểm soát?

LDL cao gây xơ vữa động mạch như thế nào?

LDL dư thừa bám vào thành mạch, tạo mảng xơ vữa dẫn đến hẹp, tắc mạch.

Triglyceride và hội chứng chuyển hóa

Triglyceride cao liên quan béo phì, tiểu đường type 2, gan nhiễm mỡ.

Khi nào cần xét nghiệm mỡ máu?

• Người trưởng thành: 1–2 năm/lần.
• Có nguy cơ: 6 tháng/lần.
• Có tiền sử gia đình: theo bác sĩ chỉ định.

Hiểu đúng cholesterol là gì giúp bạn phân biệt rõ cholesterol tốt và xấu, biết cách đọc các chỉ số LDL, HDL và triglyceride trong xét nghiệm mỡ máu. Cholesterol chỉ trở nên nguy hiểm khi mất cân bằng hoặc vượt ngưỡng cho phép. Duy trì lối sống lành mạnh và kiểm tra định kỳ sẽ giúp bạn bảo vệ tim mạch hiệu quả.